Uczennica klasy IV SP posiada decyzję o przyznaniu nauczania indywidualnego na cały rok szkolny 2008/2009 ze względu na utrudnioną lokomocję. W lutym 2009 r. rodzice wystąpili pisemnie o przyznanie nauki religii w ramach nauczania indywidualnego.
Czy dyrektor może odmówić rodzicom nauczania religii od drugiego semestru?
Czy może zaproponować uczestnictwo dziecka w lekcjach religii bądź indywidualnych konsultacjach z katechetą na terenie szkoły?
W orzeczeniu poradnia zaleca kontakt dziecka z rówieśnikami.
W indywidualnym nauczaniu realizuje się treści wynikające z podstawy programowej kształcenia ogólnego oraz obowiązkowe zajęcia edukacyjne wynikające z ramowego planu nauczania danego typu i rodzaju szkoły, dostosowane do potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia. Zatem według mojej opinii należy stwierdzić, że religii nie realizuje się w ramach nauczania indywidualnego, chociaż praktyka stosowania obecnie obowiązujących przepisów w tym zakresie najczęściej jest uzależniona od interpretacji danego dyrektora szkoły, bądź konkretnego kuratorium oświaty. Sugestia autora pytania, aby zaproponować rodzicom uczestnictwo dziecka w lekcjach religii może być pewnym rozwiązaniem. Natomiast wprowadzenia indywidualnych konsultacji z katechetą na terenie szkoły, nie należy rozważać, gdyż prawo oświatowe na tym etapie edukacji takiej formy nie przewiduje. Ponadto innym rozwiązaniem problemu może być wystąpienie dyrektora szkoły do organu prowadzącego, tak jak się to odbywa w przypadku zajęć rewalidacyjnych, o zwiększenie wymiaru godzin nauczania indywidualnego tego ucznia, aby realizować także nauczanie religii.
Zgodnie z art. 71b ust. 1a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły. Na podstawie art. 71b ust. 3 ww. ustawy o systemie oświaty orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Aktualnie obowiązującym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). W orzeczeniu o potrzebie indywidualnego nauczania określa się:
1. zalecane warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, a także możliwości uczestniczenia ucznia w życiu szkoły, formy stymulacji, rewalidacji, terapii, usprawniania, rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron ucznia i inne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
2. w przypadku ucznia, którego stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, zakres, w jakim uczeń może brać udział w obowiązkowych zajęciach edukacyjnych, organizowanych z oddziałem w szkole lub indywidualnie w odrębnym pomieszczeniu w szkole,
3. w przypadku ucznia szkoły prowadzącej kształcenie w zawodzie - także możliwość dalszej realizacji praktycznej nauki zawodu.

Zasady organizowania indywidualnego nauczania określają odrębne przepisy. Aktualnie obowiązującym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. Nr 175, poz. 1086). Indywidualne nauczanie organizuje się na czas określony w orzeczeniu o potrzebie indywidualnego nauczania, wydanym przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. Dyrektor szkoły organizuje indywidualne nauczanie w sposób zapewniający wykonanie określonych w orzeczeniu zaleceń dotyczących warunków realizacji potrzeb edukacyjnych dziecka oraz form pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zajęcia indywidualnego nauczania prowadzone są z uczniem przez jednego lub kilku nauczycieli szkoły, którym dyrektor powierzy prowadzenie tych zajęć, z tym że prowadzenie zajęć indywidualnego nauczania z uczniami klas I-III szkoły podstawowej powierza się jednemu nauczycielowi. W realizacji zajęć z uczniami ze starszych klas, gdzie liczba przedmiotów jest duża, wskazane jest łączenie treści przedmiotów humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych, tak aby ograniczyć liczbę nauczycieli pracujących z uczniem. Zajęcia indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w domu rodzinnym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub placówce opiekuńczo-wychowawczej. Ponadto zajęcia mogą być organizowane z oddziałem w szkole albo indywidualnie w odrębnym pomieszczeniu w szkole, w zakresie określonym w orzeczeniu w odniesieniu do dziecka, którego stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły.

W kontekście zadanego pytania należy pamiętać, że zgodnie z § 5 ust. 1 ww. rozporządzenia w indywidualnym nauczaniu realizuje się treści wynikające z podstawy programowej kształcenia ogólnego oraz obowiązkowe zajęcia edukacyjne wynikające z ramowego planu nauczania danego typu i rodzaju szkoły, dostosowane do potrzeb i możliwości psychofizycznych ucznia. Zatem, aby odpowiedzieć sobie na pytanie, czy religię należy realizować w trakcie nauczania indywidualnego, według mojej opinii należy odnieść się do aktów prawnych określających podstawę programową kształcenia ogólnego oraz ramowe plany nauczania.

Jak wynika z załącznika nr 2 do dotychczas obowiązującego rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458 z późn. zm.) treści wynikające z podstawy programowej kształcenia ogólnego nie obejmują religii. Wprawdzie z dniem 30 stycznia 2009 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) określające nową podstawę programową wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, jednak w przypadku religii nie zaszły w tym względzie żadne zmiany. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do tego rozporządzenia, który określa podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych (w brzmieniu określonym w nowym rozporządzeniu stosuje się wyłącznie w klasach I począwszy od roku szkolnego 2009/2010, natomiast w pozostałych klasach do zakończenia cyklu kształcenia w tej szkole stosuje się dotychczasową podstawę programową), w II etapie edukacyjnym obejmującym klasy IV-VI realizowane będą następujące przedmioty:
1. język polski,
2. język obcy nowożytny,
3. muzyka,
4. plastyka,
5. historia i społeczeństwo,
6. przyroda,
7. matematyka,
8. zajęcia komputerowe,
9. zajęcia techniczne,
10. wychowanie fizyczne,
11. wychowanie do życia w rodzinie,
12. etyka,
13. język mniejszości narodowej lub etnicznej,
14. język regionalny - język kaszubski.

Zatem i w nowym rozporządzeniu podstawa programowa kształcenia ogólnego nie obejmuje religii.
Natomiast w przypadku ramowych planów nauczania, proszę zwrócić uwagę, że zgodnie załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 z późn. zm.), który zawiera ramowy plan nauczania dla szkoły podstawowej zostało określone, że w II etapie edukacyjnym (klasy IV-VI) wyróżnia się następujące obowiązkowe zajęcia edukacyjne:
1. Język polski
2. Historia i społeczeństwo
3. Język obcy nowożytny
4. Matematyka
5. Przyroda
6. Muzyka
7. Plastyka
8. Technika
9. Informatyka
10. Wychowanie fizyczne
11. Godziny z wychowawcą

Jak z tego wynika religia nie jest zaliczana do grupy obowiązkowych zajęć edukacyjnych.

Mając powyższe na uwadze, według mojej opinii należy stwierdzić, że religii nie realizuje się w ramach nauczania indywidualnego, chociaż praktyka stosowania obecnie obowiązujących przepisów w tym zakresie najczęściej jest uzależniona od interpretacji danego dyrektora szkoły, bądź konkretnego kuratorium oświaty. W związku z tym, że religia jest jednym z przedmiotów nauczanych w szkole, od dłuższego czasu trwają dyskusje, jak dyrektor szkoły ma postąpić w przypadku, gdy rodzice ucznia objętego nauczaniem indywidualnym wystąpią z wnioskiem o nauczanie również religii. Takie wnioski nie są odosobnione i przede wszystkim wynikają z przepisów zawartych w § 20 ust. 4 i 4a rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 z późn. zm.), które określają, że począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, uczeń, który w wyniku klasyfikacji rocznej uzyskał z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią ocen co najmniej 4,75 oraz co najmniej bardzo dobrą ocenę zachowania, otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej z wyróżnieniem. Uczniowi, który uczęszczał na dodatkowe zajęcia edukacyjne lub religię albo etykę, do średniej ocen wlicza się także roczne oceny uzyskane z tych zajęć. Należy jednak pamiętać, że począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, uczeń otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej, jeżeli ze wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych, określonych w szkolnym planie nauczania, uzyskał roczne oceny klasyfikacyjne wyższe od oceny niedostatecznej. Zatem uczniowi, którego objęto nauczaniem indywidualnym należy przede wszystkim zapewnić realizację wszystkich obowiązkowych zajęć edukacyjnych, a przecież tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego nauczania realizowany bezpośrednio z uczniem w klasach IV-VI szkoły podstawowej wynosi jedynie od 8 do 10 godzin. Jednak dzieciom objętym indywidualnym nauczaniem, których stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, w celu ich integracji ze środowiskiem i zapewnienia im pełnego osobowego rozwoju, dyrektor, w miarę posiadanych możliwości, uwzględniając zalecenia zawarte w orzeczeniu oraz aktualny stan zdrowia może organizować różne formy uczestniczenia w życiu szkoły, w szczególności może umożliwiać udział w zajęciach pozalekcyjnych, uroczystościach i imprezach szkolnych, a także włączyć w pojedyncze zajęcia lekcyjne. Tak więc sugestia autora pytania, aby zaproponować rodzicom uczestnictwo dziecka w lekcjach religii może być pewnym rozwiązaniem, tym bardziej, że już sam fakt wystąpienia rodziców z takim wnioskiem może świadczyć, że im na tym z pewnych względów zależy. Natomiast wprowadzenia indywidualnych konsultacji z katechetą na terenie szkoły, nie należy rozważać, gdyż prawo oświatowe na tym etapie edukacji takiej formy nie przewiduje. Ponadto innym rozwiązaniem może być wystąpienie dyrektora szkoły do organu prowadzącego, tak jak się to odbywa w przypadku zajęć rewalidacyjnych, o zwiększenie wymiaru godzin nauczania indywidualnego tego ucznia, aby realizować także nauczanie religii.