Czy w obecnym stanie prawnym organ prowadzący posiada kompetencje do kontrolowania kwalifikacji nauczycieli podczas zatwierdzania arkusza organizacyjnego szkoły?

Odpowiedź wprost na pytanie jest negatywna. Organ prowadzący szkołę nie posiada kompetencji w zakresie kontroli kwalifikacji nauczycieli. Ma je organ sprawujący nadzór pedagogiczny wobec dyrektora szkoły, który ponosi odpowiedzialność za zatrudnienie nauczycieli zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami. Obowiązkiem dyrektora szkoły jest ustalenie kwalifikacji nauczyciela zgodnie z obowiązującymi przepisami, stanowiących warunek zatrudnienia na danym stanowisku.
Aby wyjaśnić istotę pytania i odpowiedzi należy ustalić znaczenie pojęć kontrola i nadzór. Według teorii prawa administracyjnego, nadzór zawiera w sobie elementy kontroli. Polega on nie tylko na porównaniu stanu stwierdzonego z wyznaczonym przepisami prawa oraz dokonaniu oceny działalności jednostki nadzorowanej po to, aby w ramach posiadanych kompetencji wywierać wpływ na jej funkcjonowanie (por. M. Pilich: ustawa o systemie oświaty. Komentarz. Wyd. Wolters Kluwer Polska sp. z o.o., Warszawa, 2008 r. s. 329).

Przepis art. 33 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - dalej u.s.o., wyraźnie wskazuje, że nadzorowi pedagogicznemu (sprawowanemu przez kuratora oświaty) podlega w szczególności zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami. Ponadto, przepis art. 34a u.s.o. określa kompetencje nadzorcze organu prowadzącego szkołę - przede wszystkim - w zakresie nadzoru finansowo-administracyjnego.

Zgodnie z przepisem art. 10 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) pracodawcą nauczyciela jest szkoła, gdzie dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole i decyduje w sprawach zatrudniania i zwalniania nauczycieli (art. 39 ust. 3 pkt 1 u.s.o).
Z powyższego wynika, że "kontrola" organu prowadzącego w tym zakresie (nie tylko kwalifikacji, ale zatrudniania nauczycieli) nie ma umocowania prawnego. Nie można odmówić organowi prowadzącemu prawa do przeprowadzenia kontroli o charakterze administracyjnym. Ponadto, kontrola kwalifikacji nauczycieli byłaby bezprzedmiotowa ze względu na brak uprawnień kontrolnych i postępowania pokontrolnego w tym zakresie.

Dyrektor szkoły, posiadający kompetencje ustawowe do zatrudniania i zwalniania nauczycieli ponosi odpowiedzialność w sprawie zatrudnienia nauczyciela zgodnie kwalifikacjami, o których mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 50, poz. 400). Kurator oświaty (lub inny organ sprawujący nadzór pedagogiczny) ma obowiązek nadzorowania (a więc również prowadzenia kontroli) zgodności zatrudniania nauczycieli z wymaganymi - na danym stanowisku - kwalifikacjami.

Krzysztof Gawroński