Artykuł 35 w ust. 1 ustawy - Prawo oświatowe statuuje tzw. obowiązek szkolny i nauki do 18 roku życia. Wynika z unormowań art. 70 Konstytucji, który gwarantuje prawo do nauki.  Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia.

Czytaj:​ Zameldowanie pomocne przy weryfikacji obowiązku szkolnego, ale nie jest konieczne>>

Czytaj w LEX: Zagadnienie egzekucji administracyjnej obowiązku edukacyjnego >>>

Naukę można rozpocząć wcześniej

Pewne wyjątki od tej reguły przewiduje art. 36 Prawa oświatowego - według niego na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat.

Dyrektor szkoły podstawowej przyjmuje dziecko, jeżeli:

1. korzystało z wychowania przedszkolnego w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole podstawowej, albo
2. posiada opinię o możliwości rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej, wydaną przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną albo niepubliczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną założoną zgodnie z art. 168 oraz zatrudniającą pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Czytaj też w LEX: Finansowanie kształcenia uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych >

Dyrektor publicznej szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, na wniosek rodziców, odracza rozpoczęcie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego o jeden rok szkolny. Wniosek składa się w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, nie później niż do dnia 31 sierpnia. Odroczenie dotyczy roku szkolnego, w którym dziecko ma rozpocząć spełnianie obowiązku szkolnego. Do wniosku dołącza się opinię, z której wynika potrzeba odroczenia spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego w danym roku szkolnym, wydaną przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną albo niepubliczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną zatrudniającą pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Dziecko, któremu odroczono rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego kontynuuje przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego. Obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej publicznej albo niepublicznej.

Czytaj w LEX: Ograniczenie praw rodzicielskich za odmowę posłania dzieci do szkoły zgodne z Konwencją. Omówienie wyroku ETPC z dnia 10 stycznia 2019 r., 18925/15 >>>

Po ukończeniu szkoły podstawowej obowiązek nauki spełnia się przez:

1. uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadpodstawowej;
2. realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy.

Uczeń, który ukończył szkołę ponadpodstawową przed ukończeniem 18. roku życia, może również spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie do szkoły wyższej lub na kwalifikacyjne kursy zawodowe. Obowiązek szkolny i obowiązek nauki mogą być spełniane również przez uczęszczanie odpowiednio do przedszkola lub szkoły:

1. za granicą, w tym na podstawie umów międzynarodowych lub porozumień o współpracy bezpośredniej zawieranych przez szkoły, jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej lub w ramach programów edukacyjnych Unii Europejskiej;
2. przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce.

Sprawdź w LEX: Czy szkoła niepubliczna, która skreśliła ucznia z listy uczniów powinna powiadomić szkołę publiczną z obwodu zamieszkania ucznia? >

Spełnianie obowiązku szkolnego kontroluje dyrektor obwodowej szkoły

Dyrektorzy niepublicznych szkół podstawowych oraz dyrektorzy publicznych szkół podstawowych, a także dyrektorzy szkół specjalnych i ośrodków, o których mowa wprowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, którym nie ustalono obwodów, o przyjęciu ucznia do szkoły są obowiązani powiadomić dyrektora publicznej szkoły podstawowej, w której obwodzie uczeń mieszka, oraz informować go o spełnianiu przez ucznia obowiązku szkolnego.

Przepis stosuje się odpowiednio do dyrektora publicznej szkoły podstawowej o ustalonym obwodzie, który przyjął do szkoły ucznia zamieszkującego w obwodzie innej szkoły publicznej. Dyrektorzy publicznych i niepublicznych szkół ponadpodstawowych, pracodawcy oraz osoby kierujące podmiotami prowadzącymi kwalifikacyjne kursy zawodowe, są obowiązani powiadomić wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której mieszka absolwent szkoły podstawowej, który nie ukończył 18 lat, o przyjęciu go do szkoły albo w celu przygotowania zawodowego albo na kwalifikacyjny kurs zawodowy, w terminie 14 dni od dnia przyjęcia absolwenta, oraz informować tego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zmianach w spełnianiu obowiązku nauki przez absolwenta szkoły podstawowej, w terminie 14 dni od dnia powstania tych zmian.

Sprawdź w LEX: Jak należy poprawnie przenieść dziecko do szkoły za granicą? >

Za spełnianie obowiązku, o którym mowa w art. 31 ust. 4, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki uznaje się również udział dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2020 r. poz. 685).

Czytaj też: Prawne podstawy nauczania domowego >>>

Upomnienie, a potem grzywna

Niespełnienie przez ucznia obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Według przepisów (art. 31 ust. 4 - Prawa oświatowego) uczeń nie spełnia obowiązku szkolnego, jeżeli w danym miesiącu nie był na połowie dni zajęć, a nieobecności nie zostały usprawiedliwione. Dyrektor ma obowiązek kontrolować, czy nie dochodzi do tego typu sytuacji i interweniować, gdy tak się dzieje.

W pierwszej kolejności do rodziców ucznia wysyłane jest upomnienie - to wezwanie do wykonania obowiązku, w którym informuje się rodziców ucznia o zagrożeniu skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Gdy to nic nie da, dyrektor powinien wystąpić z wnioskiem o wszczęcie egzekucji (organem egzekucyjnym jest urząd gminy). Rolą organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji - w tym celu nakłada się na rodziców ucznia grzywnę. Nie może ona przekroczyć kwoty 10.000 złotych. Można ją nakładać wiele razy, choć łączna kwota nie może przekroczyć 50 tys. złotych. Niezapłacone grzywny podlegają umorzeniu, jeżeli obowiązek zostanie spełniony.

Sprawdź w LEX: Czy funkcjonujące w polskim systemie oświaty, tzw. "szkoły w chmurze" mają jakiekolwiek umocowanie prawne? >

Dyrektor Szkoły - Nr 11/2023 [359]

Sprawdź