Uczymy się życia przez naśladowanie osób dorosłych, przez sytuacje często powtarzające się i typowe, a także dzięki wzmocnieniom swoich zachowań, czyli nagrodom (wzmocnienia pozytywne) oraz karom (wzmocnienia negatywne).

Wpajając normy i wartości, pamiętajmy o ich wyjaśnianiu, omawianiu zakresu obowiązywania i skutków przestrzegania (nie wystarczy: Nie wolno! – należy wyjaśnić dlaczego). Od klas początkowych powinniśmy czytać uczniom i rozmawiać z nimi o tym, dlaczego należy zachowywać się w odpowiedni sposób, tak by nie krzywdzić innych. Dzieci m.in. przez bajki, lektury, rozmowy przyswajają sposoby rozwiązywania konfliktów, kłopotów; w dyskusjach ustalają preferencje, poznają i kształtują najważniejsze cele, postawy (mieć czy być) oraz wartości życiowe (Fromm, 1995).

Lepsza edukacja prawna to mniej przestępstw>>

Wyniesiony z domu fundament systemu wartości jest modyfikowany i uzupełniany przez inne środowiska wychowawcze: grupy rówieśnicze i szkołę. Dorośli przekazują dzieciom m.in. oczekiwania co do ważności nauki, obowiązkowości oraz odpowiedzialności. Niezwykle ważną sprawą w okresie dojrzewania jest adekwatność wymagań w stosunku do możliwości naszych uczniów – nie powinny one być zbyt niskie (nie motywują do zachowań) ani zbyt wygórowane (powodują niską ocenę swych możliwości, prowadzą do nerwic oraz zaburzeń zacho­wania).

W procesie kształtowania postaw, norm i wartości konieczny jest system kontroli oraz system nagród i kar (Kozielecki, 1998) jako naturalnych konsekwencji zachowań. Im większą wagę przykłada się do określonych norm, wartości i zachowań, tym częściej kontrolowane jest ich przestrzeganie.

Więcej w "Dyrektorze Szkoły" nr 10/2017>>